«Раман» з «Ляхавіцкім»

Брыкетны цэх ТБЗ

Аляксандр Лапцеў, ветэран торфапрадпрыемства.

За 4 дзясяткі гадоў з моманту пуску торфабрыкетны завод “Ляхавіцкі” стаў не толькі адным з галоўных прамысловых – з улікам спецыфікі яго работы, можна сказаць, здабыткаў Ляхавіччыны, але і на імідж, пазнавальнасць нашага раёна “спрацаваў” вельмі нядрэнна.

Логіка тут простая, як тарфяная “цагліна”, вырабам якіх адкрытае акцыянернае таварыства і займаецца: пазнавальнасць праз геаграфію паставак. Што ці не ўвесь раён “сядзіць” на тухавіцкай “грэлцы” – факт вядомы і зразумелы. Але зараз не пра гэта: пра тое, што прыкладна 2 дзясяткі, а то і больш рэгіёнаў Брэстчыны і іншых абласцей Беларусі істотна “завязаны” на спажыванне прадукцыі тухавіцкай маркі. З чым у апошніх – хочаш-не хочаш – асацыюецца наш рэгіён у цэлым. Побач з эканамічным тут відавочны і ўнутраны іміджавы плюс. Усё тое ж, але з удакладненнем знешні – у рабоце ААТ “ТБЗ “Ляхавіцкі” на экспарт. Прыбалтыка, Польшча, Швецыя, Фінляндыя значыліся ці значацца ў спісе спажыўцоў энергіі тухавіцкіх балот. Не ісціна, канешне, але вельмі рэальнай здаецца сітуацыя, калі нехта з жыхароў, напрыклад, той жа Суомі спачатку адкрыў для сябе ляхавіцкі паліўны брыкет, а праз яго ўжо даведаўся і пра існаванне нашага горада, раёна, магчыма, вобласці.

Штогадовая “выбарка” ТБЗ “Ляхавіцкі” перавышае 200 тысяч тон фрэзернага торфу пад “выхад” 100 тысяч тон паліўных брыкетаў, “плюс-мінус”. “У залежнасці ад паказчыка зыходнай вільготнасці, аднак, расклад прыкладна такі: на тону брыкетаў звычайна расходуецца 1,7-1,8, а часам і да 2 тон сыравіны”, – увёў у курс тарфяной справы Аляксандр Лапцеў.

Мінуў некаторы час, як Аляксандр Фёдаравіч пайшоў на адпачынак. Як прынята гаварыць, заслужаны – пасля амаль 4 дзясяткаў гадоў работы. Працаваў майстрам змены, старшым майстрам брыкетнага цэха, быў начальнікам апошняга. Адным словам, лёс прадпрыемства – яго лёс. Трапіў у Тухавічы па размеркаванні. Як і многія ў падобнай сітуацыі, з думкай адпрацаваць абавязковы тэрмін і пашукаць нешта іншае. Напрыклад, уладкавацца на працу ў Быхаве ці хоць бы непадалёку ад роднага горада. Спецыяльнасць па дыпломе такую перспектыву не проста абяцала – цалкам гарантавала. Выйшла іначай: прыехаў, убачыў не тое, што чакаў, аднак, застаўся.

– З 1972 года я ў Тухавічах. Як, думаю, і зараз, у нас на размеркаванні таксама прысутнічалі “купцы” – прадстаўнікі прадпрыемстваў і арганізацый, што жадалі бачыць у сябе маладых спецыялістаў. Сярод іх і першы дырэктар торфапрадпрыемства Іван Варановіч. Хораша распавядаў: маўляў, Тухавічы і Баранавічы раздзяляюць нейкія 6 кіламетраў. Пасёлак расце ў накірунку горада, горад – яму насустрач. Так што ў хуткім часе стануць адным цэлым. Завод паспяхова працуе, мае патрэбу ў спецыялістах. Я “купіўся” і паехаў. Першыя сумненні ўзніклі ў Баранавічах, калі з працягнутага на білет рубля ў аўтобуснай касе далі толькі 5 капеек рэшты. Чаму так дорага за 6 кіламетраў шляху, можа касір не зусім зразумела, не ў тым накірунку білет выпісала? – міжволі і ні да каго канкрэтна вырвалася. “Туды, туды”, – “абрадаваў” мужчына, які стаяў наступным у чарзе.

Прадукцыя на экспарт

Тухавічы больш як 40-гадовай даўнасці і іх сучасны варыянт – дзве вялікія розніцы. Сёння, упершыню сюды трапіўшы, убачыш населены пункт міні-гарадскога тыпу. Кампактны, дагледжаны, са стандартным наборам аб’ектаў сацыяльнага, культурнага, бытавога прызначэння. Аднак са сваімі, уласцівымі толькі жылым пасёлкам торфараспрацоўшчыкаў адметнасцямі, з рытмам жыцця, так ці інакш “завязаным” на сезон здабычы торфу. Кароткі – май і 3 летнія месяцы па нарматыве, не заўсёды спрыяльны з пункту гледжання надвор’я – іменна ад яго вынікаў у найбольшай ступені залежыць гадавая эканоміка прадпрыемства ў цэлым. Чытай – усіх яго жыхароў, паколькі кожны з іх, нават і не з’яўляючыся работнікам завода, з’яўляецца яго, у добрым сэнсе, заложнікам. Гэта ніякі не негатыў, а вядомы факт – дабрабыт монапасёлкаў трымаецца на дабрабыце “раскватараванай” тут вытворчасці.

А пачыналася ўсё так.

Прамой, як зараз, дарогі з Баранавіч не было. Была другая, але ў прамым сэнсе дарогай можна было назваць толькі участак да Рагачоў. Далей – або зімой, калі падмерзне, або ўлетку, калі добра падсушыць. То быў сакавік, і шлях ад Рагачоў да Тухавіч давялося пераадольваць пешшу і … басанож. Туфлі зняў і пайшоў. Выпадкова ці не, толькі перад пунктам прызначэння сустрэў дырэктара на службовай “Волзе”. Побач – гусенічны Т-74 з валакушаю. Што яна з сябе? Звычайны металічны ліст, прычэплены да трактара, выкарыстоўваўся, у тым ліку, і для перавозкі – перацягвання, бы на санках, – па бездарожжы дырэктарскага аўто. Быў якраз той выпадак – паглядзеў. “Куды вы мяне прывезлі?” – звяртаюся да Івана Уладзіміравіча. “Скажы праўду – хто пагодзіцца да нас размеркавацца,” – пачуў у адказ.

У самім пасёлку было 2 або 3 дамы і нічога больш. У адным з іх, у трохпакаёвай кватэры нас і пасялілі па некалькі чалавек у пакоі. Завод будаваўся, работы вяліся на трэцім паверсе. З асноўнага абсталявання стаялі сушылкі, прэсы… Ну і першая пасада мела хутчэй будаўнічую спецыялізацыю – майстар па тэхнаглядзе за будаўніцтвам брыкетнага цэха. А прыкладна праз год – у 1973-ім – пайшла прадукцыя.

... і яго штабеляванне

Піянерам любой справы даводзіцца няпроста. Нялёгкімі былі і першыя тоны тухавіцкага брыкету. Нягледзячы на тое, што работнікі асноўных прафесій праходзілі стажыроўкі на працуючых ужо аднатыпных прадпрыемствах краіны, на старанне, атрымоўвалася не ўсё, не ва ўсіх і не адразу.

Тэорыя і стажыроўкі добра, але мала. Карысці можа не быць, пакуль не паспрабуеш усё сваімі рукамі. І лепш, калі неаднойчы. Абсталяванне складанае, практычныя вынікі работы некаторага часам адрозніваліся ад тэарэтычных выкладак.

Адным з вузкіх, ці не ў прамым сэнсе, месцаў аказалася праектная версія ахаладжальных латкоў, па якіх брыкет ад прэсаў рухаецца да бункераў-назапашвальнікаў. Уласна, латкамі яны не з’яўляліся – былі выкананы ў выглядзе закрытага, блізкага па форме да брыкету профілю. Так бы мовіць, заторы не з’яўляліся рэдкасцю. Форму латкоў яны набылі па ініцыятыве Уладзіміра Літвінава – на той час галоўнага інжынера прадпрыемства, а пазней і дырэктара.

Стала лягчэй. Такая канструкцыя аказалася куды больш тэхналагічнай і практычна апраўданай. Уладзімір Рыгоравіч, апроч таго, быў вельмі камунікабельным чалавекам, у розных абставінах умеў знайсці падыход, пагутарыць з чалавекам, дапамагчы. Заахвочваў заняткі спортам, самадзейнасць не толькі арганізоўваў, але і прымаў у ёй асабісты ўдзел. Ганаровыя граматы, чырвоныя сцягі і іншыя савецкія атрыбуты ўвагі завод пад яго кіраўніцтвам заваёўваў неаднойчы. Адзначаліся і на саюзнай выставе дасягненняў народнай гаспадаркі. Дырэктара забралі ў міністэрства.

З’яўляючыся зараз другім па магутнасці ў краіне, ТБЗ “Ляхавіцкі” выйшаў на гэтую пазіцыю пазней, калі ў выніку рэканструкцыі з’явіліся 2 дадатковыя брыкетныя прэсы, тарфяная сушылка, кацельні дабавілі магутнасці. Рос – у маштабах, функцыянальна, эстэтычна – і пасёлак. Не адразу, але Тухавічы сталі такімі, якімі сталі. Якімі мы іх ведаем.

Уборка фрэзторфу

На змену Літвінаву прыйшоў Васілій Кузьміч Іваноў, светлая яму памяць… Граматны спецыяліст, кіраўнік мудры, вельмі інтэлігентны чалавек. Дарэчы, мой зямляк – з Быхаўшчыны. Лічу, што асабліва складана Кузьмічу прыйшлося, калі не стала Саюза. Чытай – не было адкуль браць неабходныя тарфянікам машыны, механізмы і агрэгаты. Свайго, беларускай вытворчасці абсталявання амаль не было. У асноўным – Расія, Украіна. Паступова пачалі і нашы асвойваць то адно, то іншае. А спачатку патрэбна было ой як “круціцца”, быць і дыпламатам, і стратэгам, валодаць уменнем зазірнуць наперад.

Запісаў Іван КАВАЛЕНКА.

Фота Сяргея ВАРАНОВІЧА.