Перад выбарам
Кім ты будзеш, калі вырасцеш? Гэтае класічнае пытанне кожнаму з нас задавалі яшчэ ў дзяцінстве. Адказ на яго мяняўся ў залежнасці ад узросту, інтарэсаў і зацікаўленасці. І праз гады гэтае пытанне гучыць нязменна.
Пэўную ролю ў выбары прафесіі адыгрывае і прафарыентацыйная работа, якая праводзіцца ў школах раёна яшчэ з пачатковых класаў, напрыклад, на ўроках працоўнага навучання. Хто з дзяўчынак не памятае свой першы, прыгатаваны ўласнымі рукамі бутэрброд ці пашыты фартух, а з хлопчыкаў – самастойна выразаную з дрэва лыжку. Шматлікія прафарыентацыйныя мерапрыемствы, у тым ліку сустрэчы з прадстаўнікамі розных прафесій, экскурсіі на прадпрыемствы – далёка не поўны пералік таго, што прапануецца школьнікам, каб яны знайшлі сваё прызванне.
Па-ранейшаму свой уклад у станаўленне будучых прафесіяналаў уносяць міжшкольныя вучэбна-вытворчыя камбінаты працоўнага навучання і прафесійнай арыентацыі. У нашым раёне іх 2 – у райцэнтры і Тухавічах. І калі некалькі дзесяцігоддзяў таму школьнікі маглі атрымаць у ВВК навыкі прафесіі швачкі, прадаўца, муляра, вадзіцеля аўтатранспартных сродкаў, то цяпер кола звузілася і абмежавалася найбольш запатрабаванымі і папулярнымі сярод моладзі. Як расказала намеснік дырэктара Ляхавіцкага міжшкольнага вучэбна-вытворчага камбіната Таццяна Пятух, навучанне праводзіцца па спецыяльнасцях “вадзіцель катэгорыі “С” (хлопцы, якія займаюцца ў 10-11 класах) і “швачка” (10-11-класніцы) і ў абавязковым парадку згодна папярэдняй заявы жадаючых вучыцца. Сёлета такім правам скарысталіся адпаведна 204 юнакі і 78 дзяўчат. Да таго ж 28 школьніц, якія другі год вучацца шыць, паралельна атрымліваюць і навыкі ваджэння, і пры ўмове паспяховай здачы экзаменаў могуць стаць уладальніцамі пасведчання вадзіцеля катэгорыі “В” (легкавы аўтамабіль).
— Сярод 9-класнікаў СШ № 2 і Начаўскай СШ папулярнасцю карыстаецца і дапрофільная падрыхтоўка па прафесіі аўтаслесар. Толькі ў гэтым навучальным годзе азы гэтай запатрабаванай прафесіі асвойваюць больш за 30 школьнікаў, – расказвае Таццяна Пятух.
На заняткі ў камбінат рабяты прыходзяць і прыязджаюць (з вёсак арганізаваны падвоз транспартам камбіната) раз у тыдзень, каб атрымаць і практычныя навыкі, і тэарэтычныя веды. Нават калі ў будучым хлопчыкі і дзяўчынкі не стануць прафесіянальнымі вадзіцелямі і майстрамі швейнай справы, бясспрэчна тое, што атрыманыя ў ВВК навыкі лішнімі ў жыцці не будуць.
Школы раёна адной з форм прафарыентацыйнай работы выбралі стварэнне профільных класаў, заключылі дагаворы з вышэйшымі навучальнымі ўстановамі краіны аб супрацоўніцтве і ўзаемадзеянні.
Першапраходцамі ў наладжванні сувязяў школа-ВНУ стала гарадская гімназія, якая ў 1996 годзе пачала супрацоўніцтва з Беларускім нацыянальным тэхнічным універсітэтам. Быў год, калі выпускныя экзамены ў гімназіі сталі сумяшчальнымі з экзаменамі ў БНТУ. Тады пераважная большасць гімназістаў стала студэнтамі розных факультэтаў гэтай ВНУ. Выкладчыкі БНТУ пастаянна прыязджаюць у гімназію, займаюцца з вучнямі, даюць майстар-класы для настаўнікаў. У гімназіі паспяхова дзейнічаюць 3 асноўныя накірункі навучання: фізіка-матэматычны, філалагічны і хіміка-біялагічны, што дапамагае рабятам у падрыхтоўцы да тэсціравання па профільных прадметах.
— Профільная адукацыя сябе апраўдвае. За апошнія 3 гады са 120 выпускнікоў гімназіі 34 сталі студэнтамі тэхнічных ВНУ краіны (у тым ліку – 13 БДУІР і 8 БНТУ), гуманітарных – 15 чалавек. Захапіліся нашы гімназісты і медыцынай, 12 рабят – будучыя ўрачы, – расказвае дырэктар гімназіі Леанід Калбаса.
Ганарыцца гімназія і сваімі медалістамі. За 3 апошнія навучальныя гады з 9 выпускнікоў з атэстатам з адзнакай – 9 сталі студэнтамі прэстыжных ВНУ, прычым 8 вучацца за кошт сродкаў бюджэту. Дзмітрый Шэйко, Антон Мацейчык, Максім Ціхан, Яўгеній Ермаковіч штудзіруюць веды ў БДУІР, Кацярына Казакевіч і Кацярына Бурчыц – БДЭУ, Алена Максімчык вывучае мытную справу ў БДУ, будучы банкір Вадзім Кардаш вучыцца ў Палескім дзяржаўным універсітэце.
Штогод 25 працэнтаў выпускнікоў СШ № 1 становяцца курсантамі Ваеннай акадэміі Рэспублікі Беларусь. А пачыналася ўсё ў 1999 годзе, калі пасля заключэння дагавора на базе школы быў створаны ліцэйскі ваенна-патрыятычны клас. Рабяты з задавальненнем і цікавасцю ездзяць у акадэмію, дзе вучаць прафесіі Ра-дзіму абараняць, сустракаюцца з выкладчыкамі, знаёмяцца з курсанцкім жыццём. Выпускнікі школы Уладзімір Кухарчык, Аляксандр Ракуць, Сяргей Хмарук, Аляксей Паўлаў, Аляксандр Стрэльнікаў, Дзмітрый Палуян, Міхаіл Буглакоў, Яўгеній Сяргей, Мілан Васкабовіч і іншыя – цяпер афіцэры Узброеных Сіл і на розных рубяжах служаць Беларусі. Нягледзячы на тое, што некалькі гадоў у школе не дзейнічаюць ліцэйскія класы, сувязь з Ваеннай акадэміяй не страчана.
— Перыядычна выкладчыкі Акадэміі прыязджаюць у школу і праводзяць кансультацыі па падрыхтоўцы да тэсціравання па про-фільных прадметах, а педагог-псіхолаг тэсціруе на псіхалагічную адпаведнасць выбранай спецыяльнасці. Будучыя курсанты наведваюць у акадэміі “дні ад-крытых дзвярэй”, знаёмяцца з аўдыторыямі, цікавяцца культурна-масавым жыццём навучальнай установы, – расказвае пра спецыфіку супрацоўніцтва намес-нік дырэктара па выхаваўчай рабоце СШ №1 Наталля Перапечка.
З 2008 года Крывошынская сярэдняя школа супрацоўнічае з Акадэміяй Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь.
— Гэту ўстанову выбралі таму, што ў многіх выпусках па 1- 2 чалавекі станавіліся курсантамі міліцэйскай ВНУ. Так, пасля яе заканчэння выпускнік Крывошынскай СШ Андрэй Пташук цяпер працуе следчым у Ляхавіцкім РАУС, Мікалай Бацкалевіч і Іван Курловіч стаяць на варце правапарадку ў Мінску. Сярод цяперашніх курсантаў і наша Настасся Дзенісеня, марыць пра службу ў праваахоўных органах і яе брат 11-класнік Яўгеній, – расказвае дырэктар Крывошынскай СШ Юрый Чаранкевіч.
Для рабят, якія цікавяцца прафесіяй работнікаў праваахоўных органаў, у школе арганізаваны факультэт прававых ведаў.
Ліцэйскія профільныя класы Міністэрства па надзвычайных сітуацыях дзейнічалі ў СШ № 2. Сёлета 2 выпускнікі школы сталі навучэнцамі Салігорскага горна-хімічнага каледжа і адзін – ВНУ, дарэчы, усе трое — пераможцы раённага конкурсу па асновах бяспекі жыццядзейнасці. Яшчэ 2 сёлетнія выпускнікі СШ №2 Яўгеній Бондар і Аляксей Бурбіцкі – курсанты вышэйшых ваенных навучальных устаноў.
— З 2006 года школа цесна супрацоўнічае з Баранавіцкім дзяржаўным універсітэтам. Такое супрацоўніцтва дае свой плён. Выкладчыкі БарДУ праводзяць заняткі ў 10-11 класах, рыхтуюць рабят, – расказвае намеснік дырэктара па вучэбнай рабоце СШ № 2 Вольга Шкут.
— Профільная работа наладжана і ў іншых школах Ляхавіччыны: з Баранавіцкім дзяржаўным універсітэтам заключаны дагаворы ў Дараўскім і Конькаўскім ДС-СШ, 4 класы выратавальнікаў створаны ў Ліпскай, Тальмінавіцкай і Свяціцкай СШ, Падлескім ДС-СШ, дзе наладжана цеснае супрацоўніцтва з раённым аддзелам па надзвычайных сітуацыях. Тэарэтычныя веды юныя выратавальнікі атрымліваюць у школе, а вось практычныя навыкі адпрацоўваюць непасрэдна ў РАНС.
Прафарыентацыя ў навучальных установах раёна рознабаковая. Рабяты маюць магчымасць не толькі тэарэтычна даведацца пра плюсы і мінусы той ці іншай спецыяльнасці, але і на практыцы пазнаёміцца з будучай прафесіяй і паспрабаваць сябе ў ёй. А наколькі правільны выбар зробіць кожны з пакалення маладых, пакажа толькі час. Са-праўдным прафесіяналам можа стаць чалавек, які не толькі валодае багатымі ведамі, але і любіць справу, якой займаецца.
Галіна КАНЬКО